Çölyak hastalığı ince bağırsağın, GLÜTEN adlı proteine karşı ömür boyu süren ve kronikleşen alerjisi, hassasiyetidir. Besinler, ince bağırsaklardaki villus olarak adlandırılan kıvrımlar tüysü oluşumlar tarafından emilir. Çölyaklı hastalar glüten içeren besinleri tüketince villus denilen yapılar tahrip olduğu için bağırsak yüzölçümü azalır ve yiyeceklerdeki besin ögelerinin emilmesi engellenir. Sonuç olarak beslenme yetersizliği oluşur, hastalık belirtileri görülmeye başlanır.

Buğday, çavdar, yulaf, arpa, kamut (Horasan Buğdayı), ham kavuzlu tahul ve bulgur gibi ‘pişirilebilir’ tahıl ürünlerinde bulunan bir protein formudur. Glüten olarak bilinen sakıza benzer sert ve esnek madde glütenin gliadin amino asitlerinin suyla birleşmesiyle oluşur. Bu iki protein suyu tutarak esnek glüten zincirlerini oluşturmak üzere birbirine bağlanır. Glüten olmadan ekmek mayalanmaz ve kabarmaz çünkü hamur için iskelet görevi görmektedir.

Ülkemizde görülme sıklığı yüzde 1 ile binde 3 arasında değişmektedir. Çölyak hastalığının tanısı için ince bağırsak biyopsisi altın standarttır ve tanı uzman gastroenterolog tarafından konulmalıdır.

HASTALIK OLUŞUMUNA NELER NEDEN OLABİLİR?

Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır ancak özellikle yaşamın 4.ayından önce veya 7. ayından sonra glüten içeren besinlere başlamak hastalık oluşma riskini arttırır. İlk 6 ayda bebeklere sadece anne sütü verilmelidir. Ayrıca emzirmeyle birlikte glütene başlamak çölyak hastalığını önlemek için önemli bir koruyucu faktördür. Down Sendromu, Turner Sendromu veya Tip 1 Diyabet gibi hastalıklar da çölyak hastalığı ile ilişkilidir.

ÇÖLYAK BELİRTİLERİ NELERDİR?

Bebekler ve çocuklarda;

Diyare (ishal), Karında şişkinlik, Yüksek ateş, Kusma, Konstipasyon (kabızlık), Boy uzamasında yavaşlama, Huzursuzluk, Karın ağrısı, İştahsızlık, Kilo alamama, Karın ağrısı, Gaz şikâyetleri.

Kusma, İshal, Kas zayıflığı, Kansızlık, Karında şişkinlik, Ağız içinde aftlar, Ciltte kaşıntılı döküntüler, Kısırlık, tekrarlayan düşükler, Eklem ve kemik ağrıları.

 
TEDAVİSİ NASILDIR?

Çölyak hastalığı için kabul edilen tek tedavi ömür boyu buğday, çavdar, arpa ve kamutu (Horosan buğdayı) diyetten çıkarmaktır. Çalışmalar bazı hastaların yulafı tolere edebildiğini göstermektedir ama yulaf önerilmez. Çünkü yulaf büyüme, taşınma ve öğütme işlemlerinde glüten içeren tahıllarla kontamine olur. Nişasta kaynağı olan diğer tahıllar un elde etmek için kullanılabilir. Çünkü diğer unlar B vitaminleri ile zenginleştirilmemiştir dolayısıyla hastalar yaşam boyu bu unları kullanacakları için vitamin eksikliklerine sebep olabilir. Tanıdan sonra folik asit, B12, A, D, E, K vitaminleri, demir ve kalsiyum minerallerinin yetersizlikleri görülebilir. Et, süt ürünleri, sebze ve meyveler glüten içermezler ve diyetin çeşitlendirilmesine yardımcı olurlar.

Kaynak: Sağlık Bakanlığı Metabolizma ve Çölyak